Dit interview is eerder gepubliceerd in Vakblad Uitvaart van juni 2017
De Vlaamse Katrien Smeyers (43) is ritueelbegeleider en docent bij de opleiding ‘Ritueelbegeleiden bij afscheid’. Ze is door de Nederlandse beroepsvereniging LBvR uitgeroepen tot Ritueelbegeleider van het Jaar 2017. “Je moet je leven met goesting leven.”
“Het landschap van de ritueelbegeleiders ziet er in Vlaanderen iets anders uit dan in Nederland. In Nederland is er een beroepsvereniging en is het woord ritueelbegeleider meer ingeburgerd. In Vlaanderen heeft het woord een meer spirituele nasmaak, zeg maar gerust zweverig. Ik word gewoonlijk door de uitvaartondernemer ingeschakeld bij een uitvaart. Soms willen families dat ik enkel een schoon tekstje maak over de overledene. Als zij dat willen dan doe ik dat, maar mijn talent ligt in het dieper ingaan op de symboliek en rituelen. Zo was er de uitvaart van een boer. Ik zat met zijn nabestaanden; een echte boerenfamilie, mensen van weinig woorden. Na twintig minuten had ik nog bijna niks om een verhaal op te baseren. Wat ze me wel vertelden was dat vader altijd op de tractor reed en het weer in de gaten hield. Ik vroeg de weduwe of ik een verhaal mocht maken over het leven op het ritme van de natuur. Het leven dat haar man leefde, het liefst met zijn handen in de natte kleigrond. En hoe de meesten van ons die connectie met de natuur kwijt zijn. Met die symboliek sloeg ik de spijker op de kop. Ik heb voorgesteld om kleine potjes met klei van zijn veld te vullen en mee te geven aan de uitvaartgasten om uit te strooien in hun eigen tuin of bloembak. De weduwe zei achteraf: ‘U heeft mij een geschenk gegeven.’ Dat doe ik uit ervaring en op gevoel, maar dat kun je ook leren.
In de opleiding tot ritueelbegeleider leer je verschillende methodieken. Bijvoorbeeld over de vier intelligentieniveaus van de mens: het emotionele, het fysieke, het spirituele en het intellectuele. Bij ieder mens is één van deze niveaus het meest uitgesproken. Tijdens een uitvaart moet je daarom alle niveaus aanspreken. Een emotioneel persoon heeft veel aan muziek, een fysiek persoon wil iets doen of zien, een intellectueel persoon heeft meer aan een verhaal en een spiritueel persoon aan een boodschap om mee naar huis te nemen.
Als klein meisje van negen speelde ik al uitvaartondernemer en verzon daar allerlei rituelen bij. Die fascinatie voor rituelen heb ik mijn hele leven gehouden. Ik herinner me een documentaire over hoe Indonesiërs Tau Tau-poppen maken naar het evenbeeld van hun overledenen. Dat respect voor hun voorouders vind ik prachtig. Toen ik 35 was, overleden in korte tijd drie van mijn grootouders. Voor alle drie de uitvaarten maakte ik een tekst die ik heb voorgelezen. De priester en de uitvaartondernemer vroegen mij: ‘Zou jij dat niet vaker willen doen? Daar heb je echt talent voor.’ Toen ben ik op zoek gegaan naar een opleiding tot ritueelbegeleider. Ik begeleid niet alleen uitvaarten, ik geef ook les aan studenten die ritueelbegeleider willen worden, doe rouwbegeleiding en help bijvoorbeeld vrijwilligers in de palliatieve zorg. Ik voel me altijd vereerd als ik mensen tijdens zo’n belangrijk moment in hun leven mag helpen, maar ik doe liever geen uitvaarten van kinderen. Dat komt te dichtbij: ik ben zelf moeder van één zoon, maar had het liefst wel vier of vijf kinderen gehad. Dat dat niet is gebeurd, is een persoonlijk verlies en ook een rouwproces. Vochtige ogen tijdens een uitvaart krijg ik regelmatig. Ik hou professionele afstand, maar een mooi verhaal of mooie muziek mag mij wel beroeren. Ik denk door mijn werk niet zozeer anders over de dood, maar wel anders over het leven. Wij hebben daar in het Vlaams een mooi woord voor: je moet je leven met goesting leven. Doe vooral dingen die je leuk vindt en vertel mensen dat je ze graag ziet.”
auteur: Alexandra Sweers
