Door Barend van de Kraats
Niemand vindt het leuk om over de dood te praten, en al helemaal niet als het gaat om de eigen dood. Zelfs als de dood nadert, is het een onderwerp dat maar al te vaak wordt vermeden. Uit een onderzoek van ouderenorganisatie KBO-PCOB, De Dood Leeft (2019), blijkt dat drie op de tien senioren nooit over de dood praat.
Tegelijkertijd hebben senioren wel veel vragen over de dood en de laatste levensfase. Uit hetzelfde onderzoek blijkt dat driekwart van de senioren het belangrijk vindt om daar met anderen over te kunnen spreken. Gelukkig geldt voor veel senioren dat ze wél met mensen in hun omgeving kunnen spreken over sterven en dood. Maar dan nog blijft er een grote groep over die die mogelijkheid niet heeft, of daarbij een drempel ervaart.
In de praktijk is de huisarts dan vaak degene waar het gesprek over de laatste levensfase en de dood wordt aangeroerd. Begrijpelijk, maar voor huisartsen is dit niet hun primaire taak, en bovendien hebben ze er simpelweg de tijd niet voor. Sinds een jaar of tien is er echter een alternatief: het ‘death cafe’. Het death cafe is geen organisatie, of een vaste fysieke plek, maar eerder een beweging. Mensen organiseren bijeenkomsten – soms gewoon bij hen thuis – om met elkaar in informele setting over de dood te spreken.
Het idee is komen overwaaien uit Engeland, waar in 2011 het eerste death cafe werd georganiseerd. De cafés bleken al snel in een behoefte te voorzien. Juist ook (relatief) jonge mensen bezoeken de cafés: dertigers en veertigers die voor het eerst worden geconfronteerd met de dood van een directe naaste.
In Engeland hebben ze inmiddels naast death cafe’s ook death libraries. In 2018 is de eerste bibliotheek gestart als ‘death positive library’. Een belangrijke ontwikkeling, want nu kun je op een neutrale, laagdrempelige en bovendien vaste fysieke plek terecht om informatie te halen of een gesprek te voeren over de dood. Ongeacht of er wel of niet een death cafe in de buurt wordt georganiseerd. Bovendien heeft de ‘death positive library’ nog veel meer te bieden dan het death cafe, zoals een relevante collectie boeken, lezingen, filmvoorstellingen en kunstexposities.
De ‘death positive library’ is er een succes. In 2018 startte de eerste bibliotheek in Redbridge, inmiddels zijn er nog twee andere bibliotheken ‘death positive’, en hebben maar liefst 58 bibliotheken concrete plannen om er ook mee aan de slag te gaan. Een krachtige ontwikkeling, die in Nederland ook zeer welkom zou zijn, zo kan worden opgemaakt uit onder andere het KBO-PCOB onderzoek.
Wat zou het dan mooi zijn als professionals rond sterven, uitvaart en dood hun rijke kennis en ervaring delen. De bibliotheek kan een kwalitatief hoogstaand programma rond sterven en dood bieden en de professional profileert zich als deskundige. Een win-win. Praten over de dood zal dan voor veel mensen nog steeds niet het allerleukste onderwerp zijn, maar de drempel wordt wel een heel stuk lager.
Deze column werd gepubliceerd in Vakblad Uitvaart, januari (1/2022).
Barend van de Kraats is Associate partner bij The Alignment House.
